Büyüme

 

Dr. Dersim DAĞDEVİREN

Büyüme, çocuğu erişkinden ayıran en önemli özelliklerden birisidir. Anne karnındaki dönemden başlayarak ergenlik çağının sonuna kadar süren genetik, hormonal ve çevresel faktörlerden etkilenen bir süreçtir. Büyüme çocuğun genel sağlık durumu ve beslenmesini gösteren en duyarlı parametrelerdendir. Normal büyüme boy, vücut ağırlığı ve baş çevresindeki artışın yaş, cinsiyet ve genetik potansiyeline göre beklenen değerler içinde olmasıdır. Bu değerler persentil olarak, yani büyüme eğrisi-çizgisi üzerinde kaydedilir. Büyümenin izlenmesi bir çocuğun sadece ne kadar büyüyeceğini göstermemektedir. Aynı zamanda ne kadar sağlıklı olduğunu da ortaya koyar. Erişkin yaşamda farklı bulgularla karşımıza çıkan pek çok hastalık çocukluk çağında sadece boy kısalığı ile kendini gösterebilir. Bu nedenle büyümenin izlenmesi sadece bir çocuk doktorunun değil aynı zamanda aile hekimlerinin de ana görevlerinden biridir.

Büyüme anne karnı, süt çocukluğu, çocukluk ve adölesan dönemini kapsamaktadır. Büyüme hızının en yüksek olduğu dönem anne karnındaki süreçtir. Dokuz ayda ortalama 50 cm uzama görülmektedir. Bu dönemde annenin hastalıkları, beslenmesi, plasentanın (anne ile bebek arasındaki beslenme dokusu) durumu, bebekteki hastalıklar ve büyüme faktörleri etkilidir. Yaşamın ilk bir ayında çevresel faktörler ve beslenme büyümeyi birincil olarak etkilerken, bu dönemden sonra iki yaşına kadar genetik etkenler ön planda olur. Üç yaş ile ergenlik çağı arasındaki dönemde büyüme hormonal faktörlerin etkisi altındadır.

Ergenlik çağında büyüme büyüme hormonu yanında cinsel steroidlerinin etkisi ile gerçekleşir. Ergenlik çağına kadar kız ve erkek çocuklarının büyümesi benzerdir. Ergenlik çağında ise büyüme açısından cinsiyet farklılaşması öne çıkar. Kız çocukları ortalama 11 yaşında başladıkları ergenlik döneminde büyüme patlamasını gerçekleştiriler. En fazla büyüme hızına ulaştıklarında yılda yaklaşık 9 cm uzar ve ergenlik çağı boyunca toplam olarak yaklaşık 25 cm kazanırlar. Buna karşılık erkek çocukları puberteye kızlardan 2 yıl daha geç (ortalama 13 yaşında) girerler ve büyüme patlamalarını da 2 yıl sonra yaşarlar. Erkekler ergenlik çağı döneminde toplam olarak 28 cm uzarlar. Her iki cinste de büyüme patlamasından sonra yıllık büyüme hızı yavaşlar ve kızlarda 15, erkeklerde 17 yaşa geldiğinde büyüme sonlanır.