“Carekê bavê min ji min re gotibû, kesê bêniştiman nikare gorrekê bixwaze, û şîret li min kiribû ku ez derkevim rêwîtiyê.”
Weke helbestvanê Filistînî Mahmud Derwîş li jorê kerem
kiriye, mirov ji çêbûna xwe û pê ve derdikeve rêwîtiyê da ku li
niştimanekê were definandin.
Koçrefî, koçberî, koça giyanî, koça hişî…
Mirov dikare vê rêzbendê ya bi peyva “koç”ê re pêwendîdar
bi dûdirêjî berdewam bike, lê mijara me ya bingehîn Koçberî û ligel wê
jî Koça Hişî ye.
Koçberî û Koça Hişî: Ji ber pevçûnên navbera du netewên
cuda, şerê navxweyî û ji ber şerên mezin û desthilatdariyên zilimkar, bi
giştî komên mirovan û bi taybetî mirovên zana û bîrbir, xwedî feraset,
neteweperwer, hunermend û aqilmend tevlî koça mezin dibin û berê xwe
didin şûnwarên dûrahistanê. Çi ku “Mirovên difikirin, her dem koçber in
ango berendamê koçberiyê ne!”* Carinan jî, mirov bixwe di nava civaka
xwe de, xwe bi tenê, ji civatan dûr hest dike û bi wê sedemê sînor,
têldirî û têlbendan xera dike, xwe digihîne cihekî dîtir.
Ev ji destpêka
jiyanê û vir ve ye her dem wiha bûye. Mirov her ji bo armancekê ketine
ser rêyekê û ji cih û warên xwe bar kirine, gihîştine şûnwarekî nû.
Mijara me ya navbirî, mirovên şareza û barkirina wan a ji
welatê wan e. Mirovên xwedî feraset bi rasthatinî hêlîna xwe li cihekî
danaynin, ew cihekî guncav û ewle di çav xwe re dikin û diçin wî cihî ku
ji bo wan şaristanî ye. Mirovên zana bar dikin da ku li nava şarezayiyê
karibin zanebûnên xwe parve bikin, hunerê xwe pêk bînin û ramanên xwe
yên azad binivîsin. Yanî, biafirînin. Ji serdemên pêşîn ên mirovên
hişyar jê derketine û heta roja îroj jî vê bi vî awayî dewam kiriye.
Li cihê koç jê hatiye kirin çi dibe? [Li Kurdistanê]. Divê
mirov serê pêşîn serê xwe bi vê meseleyê re biêşîne. Li wî cihî, li
cihê mirovên zana jê veqetiyane, yanî li welêt û yanî li niştimanê asta
şarezayiyê kêm dibe, rêjeya mirovên pêşbîn, dinyadîtî dadikeve û weke
bablîsoka başî dabin ber xwe, xerabî demeke dirêj hikumê xwe yê zilimkar
didomîne. Di rewşên wiha de divê çi were kirin? Divê weke gava duyemîn
mirov li ser vê rewşê hûr bibe.
Gerek mirov li vê pirsê xwedîtiyê bike û
şewqa layita destê xwe bide ser cihê koç lê hatiye kirin, yanî welatê
xerîb û yanî şaristaniyê; naxwe her hişên xwedî feraset dê li wê derê
weke berxên gur ketiye nava wan, her yek li koşeyeke xerîbiyê winda bibe
[Li Ewrûpa].
Hişên zana bi niyeta demeke kurt ji warên xwe dûr dikevin û
tim li benda roja vegerê dimînin: Bi nexweşiya “korbûna zemên” dikevin.
Ev zemanê li hêviyê dimînin ti carî nayê bi hawarê ve û ji ber hindê
çalakiyên xwe yên afirîneriyê taloq dikin. Windabûna herî mezin jî, ev e
jixwe: Neafirandinî. “Çaxa ku xerzikek bi tehm ji axekê tê rakirin û li
axeke din tê çandin, gelek caran xerzik li dijî vê rakirinê derdikeve û
xwe di axa nû de dixeniqîne û nema heşîn tê.”**
Mirov dikare li serê her kuçeyeke welatên Ewrûpayê li
mirovên koçber ên rabirdû ronak rast were. Lê ev mirov fena lambeyên li
ber tefandinê, ti ronahiyê nikarin bidin ser xwe. Îcar civak dê bi çi
awayî ronahiyê û ronakbîriyê ji van mirovan bipê. Li serê vê duryanê
dezgehên xurt ên li Ewrûpayê dikarin weke cihêtnameyekê (pisûla) keştiya
hişên koçbûyî yên serbixwe fena keştiya ‘bavê duyem’ Nûhî li cihekî
bicivîne û jiyanê ji vir bide ajkirin; bêyî ku destwerdanê li kar û
barên mirovan bike, bêyî ku mirovan li gora ramanên wan dabeş bike û
bêyî ku li mirovan bîrdoziyekê ferz bike.
Dibe ku dezgehên wiha heta
niha jî peyd nebûbin, dibe ku civandina mirovan di keştiya Nûhî de weke
utopyayekê xuya bike, lê her çalakiyek jî xwedî destpêkekê ye. Mirov
dikare ji vir û pê ve destpêkên nû biceribîne, gaveke nû bavêje û vê
gavê veguherîne pêngaveke xurt. Naxwe hişên koçkirî dê li goristanên
dûrahistanê bê hay û hûy weke mirovên bêxwedî werin definandin. Û dê
nifşên nû ji afirandin û ramanên wan bêpar bimînin.
*Afşar Timuçin. Ozgur Prometheus. Insancil Yayinlari
**Yaqob Tilermenî. Ferhenga Sirgûnê. 2004, Lîs.
Yorumlar
Yorum Gönder