Salih Cuma PÎR
Li Iraqê hilbijartin çêbûn. Demokrasî û hilbijartin di
çareseriya pirsgirêkên civakî û siyasî de rêbazeke girîng e. Lê belê, ji
ber krîza giştî ya modernîteya kapîtalîst, hilbijartin jî ji
pirsgirêkên welatan re çareseriyê peyde nakin. Nexasim li welatên ne
demokratîk, hilbijartinên tên kirin ji îstîqrarê bêhtir bêîstîqrariyê
diafirînin. Ji ber ku hilbijartin a esas bi tenê ji bo “bila xelk û alem
bibîne” tên kirin yan jî li şûna derdoreke otorîter, derdoreke din a
otorîter dikin desthilatdar. Dema ku welat ne demokratîk bin, hingê
hilbijartin ji bo derdorên siyasî yên otorîter yan jî yên krîza
diafirînin dibin amûrên avakirina rewabûnê. Kurt û Kurmancî li welatên
ne demokratîk hilbijartin ji derdan re nabin derman. Va ye li ber çavên
me hilbijartinên Lubnanê hene! Hilbijartinên li Tirkiyeyê muhtemel e
krîzê xirabtir bike. Hilbijartinên li Iraqê endamên wisa bi xwe re anîn
ku ji çareseriya krîzê bêhtir xirabtirkirina krîzê bi xwe re bîne.
Li Iraqê têkoşîneke gelekî girîng a hêzê heye. Esas, ev
meydanek e ku du hêz bi hev re ketine nava qayîşkêşaneke siyasî. Ya
yekem Îran e, hêza duyem jî DYE û dewletên sunî ên Ereb in. Helbet
Tirkiye jî bi qasî van herdu aliyan nebe jî, dixwaze li ser siyaseta
Iraqê bi tesîr be.
Encamên hilbijartinên li Iraqê li şûna ku îstîqrarê bînin,
avahiya siyasî bêhtir parçeyî û bêtewazûn kirin. Herçî sunî ne ji
meydana siyasî hema hema bi temamî hatin jêbirin. Li navenda herî girîng
a suniyan Mûsilê jî yên ku di hilbijartinan de bi ser ketin şîî ne. Li
Başûrê Kurdistanê ya ku di nava krîzeke giran a aborî û siyasî de ye,
encameke demokratîk a ku krîzê çareser bike derneket holê. PDK´ê weke
partiya ku herî zêde parlamenter derxistin, îlan kir ku siyaseta wê
hatiye erêkirin. Bi vî awayî li Iraqê jî careke din hat dîtin ku li
welatên ne demokratîk hilbijartin bi tenê xwedî wê maneyê ne ku
rêveberiyan rewa bikin. Mirov nikare ji sîstemeke siyasî ya ku sunî di
navê de cihê xwe negirin, hêviya îstîqrarê bike. Suniyên ku seranserê
dîrokê di jiyana siyasî ya Iraqê de bûne xwedî tesîr bên bêtesîrkirin,
helbet ev ê bibe sedema bêîstîqrariyê. Çiqasî niyetbaş dibin bila bibin,
li Iraq a ku mezhebperestî lê serwer be, ne mumkin e ku partiyên şîî
suniyan razî bikin. Li aliyê din ew ên ku bi dehan salan li Başûrê
Kurdistanê bi têgiştina klasîk a desthilatê bûne rêveber nikarin
pirsgirêkên civakê çareser bikin. Lewma, ew encamên hilbijartinan ji bo
nixumandina siyasetên xwe yên şaş bi kar tînin.
Ev rastî, zemîn çêdike ji bo reqabeta hêzê ya di navbera
DYE û Îranê de. Rikberiya siyasî wê li Iraqê zêdetir jî bibe. Tevî ku
partiyên nêzî DYE-dewletên sunî yên Ereb bi ser ketibin jî hêza ku li
herêmê ye Îran e. Dîrokî jî ew her di nava siyaseta Iraqê de hebû. Li
Başûrê Kurdistanê nerehetiya xelkê wê dewam bike. Ev jî nîşan dide ku ji
bo Başûr îstîqrar ne nêz e.
Heger PDK encamên hilbijatrinan weke rastdîtina siyasetên
xwe yên berê binirxîne, ev dikare pirsgirêkan li hundir û hem jî bi
hikûmeta navendî ya Iraqê re zêde bike. PDK li şûna ku bi rêya
demokratîkkirina Iraqê li çareseriya pirsgirêkan bigere, hewl dide bi
desteka hêzên ji derve meydana hikumraniya xwe fereh bike; ev jî dikare
timî pirsgirêkan biafirîne. Dewleta Tirk dixwaze ku di navbera Başûrê
Kurdistanê û Iraqê de pirsgirêk hebin. Jixwe bi salan e ev polîtîka daye
ber xwe. Bi wî rengî ku di dema referandûmê de bû xwedî helwêsta ku bi
siyaseteke Başûr lawaztir bike û wê muhtacî xwe bike.
Li Başûrê Kurdistanê rêya herî rast a ji bo ku Kurd
bigihîjin heqê xwe ew e ku demokratîkkirina Iraqê ji xwe re bikin hedef.
Jixwe bi destûra bingehîn Kurdistan xwedî statuyeke û pê re jî ji bo
Kurdan destketiyên girîng derketine holê. Niha bi rêya demokratîkbûnê
derfet heye ku ev destketî xurttir û berfirehtir bibin. Ev helwêst hem
wê destketiyan mayînde bike û hem jî Kurdan di siyaseta Iraqê de bi
tesîrtir bike. Helwêstên li derveyî siyaset û têkoşîna demokratîkkirinê
ji bo Kurdan wê rewşên neerênî derêxe holê. Di vê peywendê de nirxandina
hilbijartinên li Başur weke rastbûna siyasetên berê, bêzariyekê îfade
dike.
Ya ku ji bo tevahiya Iraqê pêwîst demokratîkbûyîn e.
Lêbelê, ne li seranserê Iraqê û ne jî li Kurdistanê têgihiştineke ku vê
siyasetê bi rê ve bibe, heye. Ev rewş wê pirsgirêkan girantir bike. Di
vê rewşê de kî siyaseta demokratîkkirina Iraqê bide ber xwe, wê bibe
xwediyê wî şensî ku siberojê bi tesîr be. Lewma encamên hilbijartinên
Iraqê têkoşîna demokratîkbûyînê pêwîsttir kiriye. Di vî warî de yên ku
herî zêde xwedî avantaj Kurd in. Lewma dema ku mirov Iraqê bi giştî li
ber çavan bigire, di têkoşîna demokratîkbûyînê de Kurd dikarin bi bandor
bin. Tevgera Azadî bi Newayî Nû re tifaq kir, û di warê
demokratîkkirina Iraqê de helwêstek danî holê. Heger ji ber zexta
neteweperest çîz neke û di vê siyaseta xwe de bi israr be, Tevgera Azadî
hem li Başûrê Kurdistanê û hem jî li meydana siyasî ya Iraqê wê her
biçe bêhtir bibe xwedî bandor.
Ev zelal e; li Başûrê Kurdstanê xelk doza demokratîkbûyînê
dike. Li cem gelê Kurd ê bindest û bi salan di bin nîrê mêhtingeriyê de
têkoşiya, bîreweriyeke demokratîk peyde bûye. Ji ber ku Kurd di
tevahiya dîrokê de dûrî desthilatê man û ji xwe re sîstemeke dewletparêz
ava nekirin, ev rewş di vê qonaxa em niha gihiştinê de veguheriye
avantajekê ji bo Kurdan. Ji ber ku berê di sîstema mêhtinger de zext li
wan dihat kirin, îro di warê demokratîkbûyînê de Kurd kirin miletê herê
bi tesîr. Heger em li ber çavan bigirin ku li Rojhilata Navîn gav hatiye
avêtin ber bi çaxê demokratîkbûyînê ve, Kurd xisleta xwe ya
demokratîkbûnê biparêzin ne bi tenê li Iraqê li seranserê Rojhilata
Navîn dikarin bibin gelê xwedî bandor. Bi vî aliyê xwe, li Rojhilata
Navîn êdî dema Kurdan hatiye.
Yorumlar
Yorum Gönder